به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ آن روزها که هنوز مدرنیسمی درکار نبود و همه در فکر حفظ سنت و روغن‌کاری لولاهای آن بودند، برآمدن یک زن‌ از میان ابیات شعر، پدیده‌ای غیرمعمولی بود. کسی هم نمی‌دانست دخترکی که زیر دست پدرش انگلیسی و عربی و ادبیات فارسی می‌آموزد یک‌روز بزرگ‌ترین شاعر زن پارسی لقب خواهد گرفت. شاید همان موقع دخترکان دیگری هم بودند که کلمه می‌توانست از خطوط دلشان بیرون بزند، اما پدری مانند یوسف اعتصامی که شاعر و مترجم و اهل ذوق و ادب باشد نداشتند.

از آن‌زمان، یک قرن گذشته و هزاران کلمه بیشتر از کلمات خود پروین، درباره‌اش نوشته شده و مدح اشعارش را گفته‌اند. از او و زندگی‌اش گفته‌اند و جهان شعرش را بازخوانی کرده‌اند. هرچند در این نوشته‌ها، همیشه صداقت و درست‌گویی رعایت نشده و گاهی ابعاد مختلف زندگی شاعر محبوب قرن به بیراهه رفته است.

در آخرین اثری که زندگی پروین اعتصامی را زیر ذره‌بین برده، با عنوان«زندگی و زمانه پروین اعتصامی» نصرالله حدادی تمام همّ‌ و کوشش خود را برای زدودن ناراست‌هایی که خواسته یا ناخواسته درباره پروین روایت شده‌اند، به کار گرفته است. وی به گفته خود، تقریباً تمام منابع موجود در این زمینه را کاویده و در کتاب‌اش با نام «زندگی و زمانه پروین اعتصامیب سره را از ناسره بازشناخته است.

جایگاه بی‌مانند پروین اعتصامی در شعر فارسی به‌گونه‌ای است که سطوح مختلف جامعه، او و شعرش را می‌شناسند و از او ابیاتی را به یادگار در ذهن دارند. در برخی منابع نام اصلی او پروین و نام دیگرش رخشنده ذکر شده. نویسنده کتاب «زندگی و زمانه پروین اعتصامی» معتقد است که این اشتباهی محض است و نام اصلی او پروین است و در خانه رخشنده صدایش می‌کردند.

رخشنده که بعدها مردم او را با نام پروین شناختند و به خاطر سپردند، هنوز خیلی کودک بود که به همراه خانواده زادگاهش را ترک کرد و راهی محله سرچشمه تهران شد. این مهاجرت به دلیل انتخاب پدرش به عنوان نماینده مردم تبریز در مجلس شورای ملی آن دوره بود.

پروین از همان کودکی ذوق و تمایل خود را به شعر نشان داد. دوران تحصیل او در مدرسه «ایران بیت آل» یا همان «اناثیه امریکایی» در سال ۱۳۰۳ با موفقیت تمام شد. شکوه نقطه پایان این دوره خطابه‌ای بود که پروین در جشن فارغ‌التحصیلی با عنوان «خطابه زن و تاریخ» ایراد کرد. این خطابه نشان از آن داشت که پروین برای شعر خود رسالتی قائل است و به دنبال ایفای نقش خود و دیگران برای احقاق حقوق زن ایرانی است. اشعار متعددی از پروین درباره زن ایرانی و وضعیت او در دست است.

بعد از آن پروین، دختر جوان پرمهر و عطوفتی که با شعرهایش در جمع شعردوستان مدرسه ظاهر می‌شد، معلم مدرسه‌ای شد که در آن درس خوانده بود. این دوره کوتاه بود و بعد از آن پروین و پدر فاضل‌اش سفرهای خود را آغاز کردند؛ سفرهایی که یک برش موثر در زندگی پروین به شمار می‌روند و برای او آشنایی با چهره‌های ادبی و تجربیات جدید را به‌همراه داشتند. مهم‌ترین این افراد، خانم سرور مهکامه محصص، شاعر و رئیس دبیرستان دخترانه رشت بود. دوستی او و پروین تا پایان عمر کوتاه پروین ادامه داشت و نامه‌هایی چند نیز که بین آنها رد و بدل شده است تا امروز باقی‌مانده. شاید تنها در خطوط این نامه‌هاست که پروین از منویات و مکنونات قلبی اش پرده برمی‌دارد. وگرنه شخصیت او طوری نبود که در محافل گوناگون سفره دل بگشاید و از آن چه بر او رفته سخن بگوید.

ذوق و قریحه شاعره از ابتدای کودکی در مسیر رشد و تعالی بود؛ به طوری‌که در جوانی، او با تاثیر اشعارش جای خود را در میان زنان شاعره مشهور دیگر همچون رابعه عدویه، قرةالعین و حیران مستوره پیدا کرده بود و چه‌بسا از آن‌ها پیشی گرفته بود. انتشار مجموعه شعرش در سال ۱۳۱۴ گویای این مطلب است.

با وجود اتهام به گوشه‌گیری وانزوای پروین در منابع مختلف، او اما چندان هم خلوت گزیده نبود و درآن روزگار که زنان هنوز به طور مشهود، پا به عرصه کار و پیکار اجتماعی نگذاشته بودند، کار می‌کرد. به این شکل که در چهارم خرداد ۱۳۱۵ پروین به عنوان کتابدار در کتابخانه دانشسرای عالی در تهران مشغول به کار شد. با حقوق ماهی ۵۰۰ ریال. ساعت کار او تا ده شب بود، آن‌هم در کشاکش دوران کشف‌ حجاب رضاخانی که تردد زنان در سطح شهر با فراغ بال صورت نمی‌گرفت. دختر اعتصام الملک را برادرش هنگام بازگشت از محل کار مشایعت می‌کرد. این زمان، دیگر پروین در شعر بالیده بود و محافل ادبی و هنری اشعارش را می‌شنیدند و می‌خواندند.

نویسنده در بخشی از کتاب، نقبی می‌زند به روابط اجتماعی پروین و مراودات او. در این زمینه مرور خاطره دیدار بانوی غزل ایران، سیمین بهبهانی با پروین اعتصامی خالی از لطف نیست. سیمین در ۱۳ سالگی با پروین ملاقات کرد و اولین شعر خودش را برای او خواند. پروین او را بوسید و برایش آرزوی توفیق کرد. پروین با مادر سیمین، خانم فخری عظمی که در آن دوره شیرزن فعالیت‌های اجتماعی بود رابطه‌ای دوستانه داشت؛ به‌طوری که در برپایی کانون بانوان ایران به دست فخری عظمی، پروین نیز یکی از اعضای اصلی هیات موسس بود. بعدها سیمین بهبهانی در مقاله‌ای با نام «پروین؛ شاعر احساس و عاطفه» به طور دقیق در این‌باره نوشت.

پروین اما در کانون بانوان ایران خیلی دوام نیاورد. از دلایل این امر، یکی هم حکومتی بودن این تشکل بود که به طور مستقیم زیر نظر دختران شاه اداره می‌شد. با این‌که پروین جزو اولین زنانی بود که کشف حجاب کرد و چادر و روبنده و روسری را کنار گذاشت و حتی پهلوی اول را به‌خاطر این کار ستود، اما نارضایتی‌اش از اوضاع اجتماعی و وضعیت زنان، همواره هویدا بود و با روح حساسی که داشت نتوانست در آن جمع رسمی و دولتی باقی بماند.

درباره حجاب پروین اعتصامی نظرات ناموافق زیادی هست. سعید نفیسی می‌نویسد که پروین در سال ۱۳۱۴ حجاب داشته. سیمین دانشور که پروین را در کتابخانه دانشسرای عالی ملاقات کرده است او را با حجاب دیده. اما تصاویری که دوماه بعد از ماجرای کشف حجاب عمومی، به صورت عکس از پروین ثبت شده، او را با کلاه و پالتو و بدون حجاب روسری نشان می‌دهد. آخرین تصویر او یعنی دوماه قبل از وفات با روسری ثبت شده است. شعر معروف او با عنوان «گنج عفت»نیز در همین ارتباط سروده شده است.

به زعم نگارنده، واقعیت این است که نوع نگاه پروین به زن در جامعه آن روز متفاوت از سایرینی چون دهخدا و میرزاده عشقی و ایرج میرزا است که حجاب را یک‌سره مذموم می‌دانستند و آن را همچون نکبتی برای زن می‌خواندند. پروین فراتر از مساله حجاب به حقوق زنان می‌اندیشید و بی پروایی‌اش را در ابیات شعرش نمایان می‌کرد: از چه نسوان از حقوق خویشتن بی‌بهره اند؟... به زبان آوردن این سخن در آن روزگار که زن در سیطره حرمسرا و اندرونی گرفتار بود، نشان از تهور روح پروین دارد. اندیشه او این بود که ظلم و جور رواداشته بر زن ایرانی را باید از ریشه نابود کرد تا بتوان زن را به جایگاه رفیع خودش برگرداند و این امر تنها با کشف حجاب میسر نمی‌شود.

مرگ زودسال و نا‌بهنگام پروین اعتصامی بر اثر بیماری حصبه، جامعه ادبی و شعردوست ایرانی را بسیار متاثر کرد. افسوس و دریغ از دست دادن آن جان پرسودا، برای همیشه در دل دوستدارانش باقی ماند.

پژوهش حاضر که به صورت کتاب توسط نصرالله حدادی تالیف و منتشر شده، به صورت دقیق و مبتنی بر اسناد باقی‌مانده از دوران زندگی پروین اعتصامی انجام شده است. در کنار همه آثاری که درباره شاعر پرتوان و خوش قریحه ایران نوشته شده، این کتاب اثری ارزشمند است و خواننده را به هزارتوهای پنهان زندگی پروین راهنمایی می‌کند.

نشر نامک، زندگی و زمانه پروین اعتصامی را با شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و ۳۶۸ صفحه منتشر کرده. قیمت این کتاب ۱۵هزار تومان است.